Nicholas Carr – Het Ondiepe
Hoe internet ons denken verandert, de subkop van het boek, is na het lezen van Carrs boek het best samen te vatten als ‘de versplintering van onze aandacht’. Internet verandert ons denken en niet echt ten goede, stelt Carr. En om zijn theorie te staven, gaat de auteur niet over een nacht ijs. In het eerste hoofdstuk wordt de werking van de hersenen uitgelegd. Op het gebied van de neurowetenschappen zijn in de afgelopen jaren veel vorderingen gemaakt, en die hebben al tot meer opzienbare ontdekkingen geleid. Vervolgens stort Carr zich op de geschiedenis van cijfers en letters. Van de orale traditie van woord- en kennisoverdracht naar het schrift, met Plato als voor- en Socrates als tegenstander. Het was een revolutie voor onze manier van lezen om af te stappen van die orale traditie: van hardop (voor)lezend naar zwijgend lezen om in stilte de woorden en hun betekenis in zich op te nemen.
Boekdrukkunst
Dan gaat Carr over op de ontdekking van Gutenberg, de boekdrukkunst, en de verspreiding van het boek. Een alfabetiseringsproces die in het westen tot maatschappelijke en gedragsveranderingen heeft geleid. Tel daarbij de cijfers op die ons ordelijker leerden denken, het in kaart brengen van het universum, en de klok waardoor voortaan onze dagindeling en dus ook ons gedrag (ik heb wel/geen haast) veranderde.
Alarmerend
Tevens behandelt Carr de industrialisatie en de voortschrijdende technologie. Als Carr ten slotte bij het internet aankomt en diens invloed op onze denkstructuur, gaat het boek een alarmerende fase in, met de ‘neurologische passages’ over ons lange- en korte termijn geheugen. In onze jonge jaren worden de hersenen als het ware gerangschikt om ze te gebruiken als lange termijn geheugen – de grote opslagloods. Het korte termijn geheugen is zeer beperkt, en de vingerhoedjes kennis van dagelijkse indrukken (via beeld en woord) vinden in het beste geval een weg in die lange termijn geheugenordening. Het lange termijn geheugen, zo stelt Carr, ontstaat als het individu erop getraind wordt zich langdurig en intens in een onderwerp te verdiepen, wat dus bij de versplintering van de aandacht – door internet – niet gebeurt.
Kennis
Bij de zogezegd ongeordende hersens vliegen de vingerhoedjes kennis erin en eruit, en worden niet meer opgeslagen omdat er geen opslagloods is. Om het mild uit te drukken: daar word je als mens niet slimmer van, en maken we het internet tot ons collectieve geheugen waarvan we allemaal afhankelijk worden.
Het boek biedt op heldere wijze fascinerende leesstof over neuronen, synapsen en korte- en lange termijn geheugens waarover het laatste woord nog niet gezegd is. Carr levert met zijn grondige studie een belangrijke bijdrage aan de actuele discussie.